Selva Almada: "Aşırı sağa ve hak karşıtlarına daha fazla kitapla karşılık vermeliyiz."

Selva Almada, Arjantin edebiyatında uzun zamandır gelecek vaat eden bir figür olmaktan çıkmış, kendine özgü bir isim haline gelmiş, hem şiirsel hem de uğursuz olan kırsal coğrafyalardaki varoluşun rahatsız edici bölgeleriyle ilgilenen kişisel bir evrenin yaratıcısı olmuştur. Rüzgarın Uzaklaştığı (son zamanlarda Paula Hernandez tarafından filme uyarlandı), Duvarcı Ustaları ve Bu Bir Nehir Değil üçlemesi , konuşulmayanlara dalan minimal öykülere dayalı bir dünya yaratmayı başardı. Aslen Villa Elisa, Entre Ríos'lu olan sanatçının kökenleri, Alberto Laiseca ile yıllarca süren atölye çalışmalarıyla iç içe geçerek, küçük bir kuşun şarkısından en kötü fırtınaların patlak vermesine kadar uzanan inişli çıkışlı bir edebiyatın ortaya çıkmasına neden oluyor.

2025 yılı onu, başlangıçta, ana markası Laiseca'nın lansmanıyla buldu. Samimi bir portre (Penguin Random House). Usta Lai'nin son günlerine kadar ona eşlik eden diğer dört öğrencisiyle birlikte on kişi tarafından yazılan kolektif bir biyografi: Natalia Rodríguez Simón, Rusi Millán Pastori, Sebastián Pandolfelli ve Guillermo Naveira. Ayrıca, kız kardeşi Lilian Almada'nın çizimleriyle, çocukların başkahramanları olduğu, gençlere yönelik altı öykünün bir araya getirildiği Los inocentes (Sudamericana) adlı kitabı yeniden yayınladı.

Buenos Aires Uluslararası Kitap Fuarı'ndaki sunumunun hemen ardından Clarín'le bu yayınlar, gelecekteki projeler (her şey yolunda giderse bu yıl yayınlanacak yeni bir roman) ve Arjantin'in kültürel bugününe ilişkin deneyimleri hakkında konuştu.

–Laiseca Usta’yı Lai’nin en yakın dört öğrencisiyle birlikte yazdınız. Süreç nasıl ilerledi?

–Oldukça karmaşıktı. Beş kişiydik ve ortak bir ses olan Chanchín'i yaratmak fikri vardı. Metin, nihayet o sese kavuşana kadar çeşitli düzeltme, düzenleme, yeniden yazma ve cilalama aşamalarından geçti. Hepimizin yazar olduğu ve her birimizin kendine özgü bir tarzının olduğu bir grup sürecinde en zor şeylerden biriydi.

–Yazma ve araştırma sürecinde sizi şaşırtan neler keşfettiniz?

–Lai kendini karışımda kalan son adam olarak görüyordu, altmışlı ve yetmişli yıllardaki sahnede fark edilmeyen biri. O dönem onu ​​tanıyan Fernando Noy ile röportaj yaptığımızda bize farklı bir bakış açısı kazandırdı. O yılların alternatif sahnesinde çok yer almış, temsillerde yer almış, oyun yazmış, düşünülmüş bir Lai gördük. Daha sonra kızının annesinin öyküsü aracılığıyla, onun tek evi olan Escobar'da yaşadığı dönem hakkında daha çok şey öğrendim. O evden büyük bir özlemle söz ediyordu. Sonra da onu satmaya karar verdi. O zamandan bu yana pek fazla detay yok. O evin nasıl bir yer olduğunu, o yıllarda babasının evinin satışından kalan mirasla birkaç yılını sadece yazmaya nasıl ayırabildiğini anlattı. Susana'nın o döneme ilişkin anlattıkları çok aydınlatıcıydı; Lai, o zamana kadar yazmakla hiçbir ilgisi olmayan pek çok iş yapmak zorunda kalmadan sonunda kendini yazmaya adayabilmişti. Bunu onun için büyük bir mutluluk anı olarak hatırladı.

–Çocuklara ve gençlere yönelik kısa öykülerden oluşan Los inocentes adlı kitabınızı yakın zamanda Sudamericana aracılığıyla yeniden yayınladınız. İlk olarak Editorial de la Provincia de Entre Ríos tarafından yayımlandı. Peki bu nasıl oldu?

–2019 yılında yayınevinin başına geçen Fernando Kosiak'ın, görsel sanatçı olan kız kardeşim Lilian'la birlikte talebi üzerine ortaya çıktı. İl genelindeki okullarda dağıtılması planlanıyordu. Farklı formatlarda, farklı medya kuruluşları için yazdığım, hepsinin başkahramanı çocuklar olan kısa öykülerim vardı. Bazılarını yeniden düzenledim, üzerlerinde biraz daha çalıştım ve iki yenisini ekledim (“Işıklar” ve “Benita ve Kediler”).

–Yetişkinlere yönelik edebiyat yazmakla kıyaslandığında herhangi bir fark gördünüz mü?

-Tam olarak değil. Yani tabii ki, biraz olsun sağduyusu olan herkesin, on bir veya on iki yaşındaki çocukların okuyacağı hikayelerde kullanılamayacağını bildiği belli alanlar, belli kelimeler var. Ama gerçek şu ki diğer kitaplarım üzerinde çalıştığım gibi çalıştım. Orada bir ara Horacio Quiroga'yı gözüme kestirdim, küçükken çok sevdiğim Orman Hikâyeleri'nden. Şimdi yeniden basım için editörle birlikte tekrar inceledik, ancak düzen dışında önemli bir değişiklik yapılmadı. Düzeni farklı. Kardeşim yeni çizimler yaptı. Daha önce ulaşamadığımız bir okuyucu kitlesine nasıl ilham vereceğini görmek için sabırsızlanıyoruz ve mutluyuz. Kitap ilde çıktığında çocukların okullarıyla ilgili bir sürü fikir vardı ama pandemi başlayınca bu projeler hayata geçirilemedi.

–Çocukluk edebiyatla ilgili olarak sizde neleri harekete geçiriyor?

–Çocukluk bütün kitaplarımda çok ön plandadır, mutlaka çocuklu sahneler vardır. İlk kitaplarımdan biri Çocuklar'dır ve bir nevi kendi çocukluğumun anısıdır. Her zaman çok mevcut olduğum bir evren, bir alan. Benim için çocukluk hayatımızın en temel anıdır. İşte hayatta bundan sonra karşılaşacağımız her şeyle burada yüzleşiyoruz. Bu, hayatın birkaç yılında gerçekleşen bir keşif ve öğrenme süreci gibi, ancak hayatımızın geri kalanında üzerimizde kalıcı bir iz bırakıyor. Flannery O'Connor, çocukluğunuzda yaşadıklarınızın hayatınızın geri kalanında yazmaya yeteceğini söyler. Her zaman ziyaret ettiğim bir evren.

–Kitabın çizimleri kız kardeşiniz Lilian Almada’ya ait. Onunla bu projede çalışmak sizin için ne ifade ediyordu?

–Lilian ve ben uzun zamandır birlikte bir kitap üzerinde çalışmak istiyorduk. Ben Carne Argentina adlı küçük bir yayınevinde çalışıyordum ve Laiseca'nın Sadomazoşist Porno El Kitabı'nı yayınlıyorduk. Lilian, bu edisyon için Lai'nin 2007 civarındaki metinlerinden esinlenerek bir dizi bebek heykeli yapmıştı. Ama bir yazar olarak değil, bir editör olarak. Daha sonra hep birlikte bir kitap deneyimi yaşamayı hayal ediyoruz. Dolayısıyla taşra yayınevinin bu teklifi ortaya çıktığında hemen bir bağlantı gibi oldu. Yazdığım hikâyeler, onun bana anlattıkları ve çizimleri üzerinde çok yakın bir şekilde birlikte çalıştık. Kız kardeşimle çalışmak çok güzel bir işti, kendisiyle çok yakın, çok güçlü bir ilişkim var, bir sanatçı olarak yaptığı işi seviyorum ve tüm bunların bir kitapta yer alması bizim için harika oldu, annem için ise aynı şeyi hayal bile edemiyorum.

–Fuarda iki etkinliğe katılacaksınız: The Innocents'ın Horacio Convertini ile Penguin mekanındaki resmi sunumu ve "Yerli Söz. Yerli Yazarlarla Diyalog. Şiirde Wichí. Lecko Zamora ile Sohbet." İkisi hakkında neler söyleyebilirsiniz?

–7 Mayıs’ta Wichí şairi Lecko Zamora’ya eşlik edeceğim. Konuşmaların ilki, fuarın programına çok önemli bir katkı sağlayacağını düşündüğüm yerli diyalogların açılması. Geçen yıl başladı. Fabián Martínez Siccardi, affedilemez bir hata olduğuna inandığım bir şeyin arkasındaki itici güçtü: Tıpkı eyaletlerde Latin Amerika diyalogları olduğu gibi, yerli halklarla diyaloglar için, özellikle de önde gelen temsilcilerle ve yerli halklardan giderek artan sayıda çok önemli yazarla diyaloglar için hiçbir programlama yapılmamıştı. Okuyucu kitlesinin de bu kitaplara ulaşabilmesi, yazarlara daha yakın olabilmesi, onları tanıyabilmesi açısından çok güzel olduğunu düşünüyorum çünkü bazen eserleri pek fark edilmiyor. Zamora ile biraz konuşacağız ve her şeyden önemlisi onu dinleyeceğiz; söylediklerini dinleyeceğiz ve okumasını dinleyeceğiz; bunun harika bir deneyim olacağını düşünüyorum. 8 Mayıs'ta ise yazarlarımızdan Horacio Convertini'nin sunduğu The Innocents'ı sunacağız. Uzun yıllardır birbirimizi tanıyoruz. Bir keresinde Julián López ile koordineli olarak düzenlediğimiz yazarlık kliniklerine gelmişti, dolayısıyla aramızda uzun yıllardır süregelen bir sevgi, okuma ve birbirimizin çalışmalarını tartışma ilişkisi var. Yani o da harika olacak.

–Başka projeleriniz var mı? Bir şeyler mi yazıyorsun?

–Evet, bir roman üzerinde çalışıyorum. Bu yıl içinde yayınlanmasını planlıyorum, bu yüzden yazmaya çok emek veriyorum. Aslında buna bir süre önce, 2022'de Fransa'da yaptığım bir ikamet sırasında başladım. İlk kıvılcım orada çaktı. Bu süre zarfında bunu çok düşündüm, üzerinde çok düşündüm ve şimdi yazmaya odaklandım.

–Son olarak ülkemizdeki kültür ve edebiyat açısından bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz?

–Ülkemiz için sadece kültürel anlamda değil, genel anlamda çok kötü zamanlar yaşanıyor. Ama aynı zamanda, böyle karanlık ve korkunç zamanlarda, Yapabileceğimiz en kötü şey kültür üretmeyi bırakmak, çalışmayı bırakmak, edebiyatın da yaptığı gibi, başka yaşama ve düşünme biçimlerine kapı olabilecek kitaplar hakkında düşünmeyi bırakmaktır. Bize başka olası evrenleri, başka olası varoluş biçimlerini göster. Bu anlamda, en azından benim için, çünkü ben çok küçük yaştan beri okuyucuyum, okumak her zaman yaratıcı bir eylem olmuştur ve okuma becerisi her zaman özgürleştirici bir eylem olmuştur. Okumak bizi daha az acımasız kılar çünkü bize birçok panoramayı, olası dünyaları gösterir. Hayatınızın, çevrenizin, bildiklerinizin küçüklüğünü terk etmeye zorluyor sizi. Edebiyatın en güzel yanı budur ve özgürlük adına özgürlüklerin sürekli olarak kısıtlanmasında korkunç bir ilerleme kaydedildiği bir zamanda, okumak başka bir dünyanın mümkün olduğuna inanmaya devam etmek için iyi bir yer olabilir. Bu hakkımı kullanıyorum çünkü okumak bir haktır. Okuma hakkı ve yazma isteği hakkı. Aşırı sağa ve hak karşıtlarına daha fazla kitapla, daha fazla şiir okumasıyla, başka şeyleri tartışabileceğimiz ve biraz daha adil, dürüst, cömert, katılımcı ve kapsayıcı bir ülke hakkında düşünmek için bir araya gelebileceğimiz daha fazla toplantıyla karşılık vermeliyiz. Bütün bunları ne yazık ki çok endişe verici ve korkutucu bir şekilde kaybediyoruz.

Selva Almada yarın Cuma günü saat 19.00'da katılacak. Ernesto Sabato Odası'nda Horacio Convertini ile yaptığı diyalogda, "Masumlar" adlı kitabının tanıtımında.